“Πατώνει” η Ελλάδα στα σκουπίδια – Η παγίδα της καύσης και ο φτηνότερος δρόμος

Μελέτη του WWF για τη βιώσιμη διαχείριση αστικών αποβλήτων

Σύμφωνα με τις υπολογισμούς του WWF, το μοντέλο διαχείρισης που προωθεί σήμερα η Πολιτεία θα κοστίσει πάνω από 5-5,5 δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις με πόρους από την τσέπη τού φορολογούμενου. Αντίθετα, ένα μοντέλο με στόχευση στην πρόληψη και στην ανακύκλωση θα κοστίσει τουλάχιστον τρεις φορές λιγότερο, αξιοποιώντας ευρωπαϊκούς πόρους. Με αυτό τον τρόπο, σε βάθος δεκαπενταετίας, το λειτουργικό κόστος διαχείρισης ανά τόνο θα είναι 40 ευρώ λιγότερο.

Νέα μελέτη του WWF επισημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί ως το 2040 να περιορίσει τη σπατάλη τροφίμων κατά 50%, να οδηγεί σε ανακύκλωση το 90% των απορριμμάτων της, να θάβει μόλις το 8% και να εξοικονομήσει τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων. Αυτή τη στιγμή είναι ουραγός στην Ευρώπη, καθώς πάνω από το 80% των αποβλήτων καταλήγουν σε χωματερές, ενώ πρόσφατα η Ε.Ε. ανακοίνωσε πως το πραγματικό ποσοστό ανακύκλωσης στη χώρα δεν ξεπερνά το 16%.

Ως αίτια της αποτυχίας εντοπίζονται η πολιτική απροθυμία, η κακή εφαρμογή των νόμων, η έλλειψη πόρων και τεχνογνωσίας στην τοπική αυτοδιοίκηση, η παγιωμένη διαφθορά και η ελάχιστη ενημέρωση των πολιτών.

Παρόλα αυτά ο WWF πιστεύει ότι η χώρα μας είναι σε θέση να δημιουργήσει ένα βιώσιμο σύστημα διαχείρισης, υπό την προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν οι βασικές αρχές: πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, διαχείριση υπολείμματος και, τέλος, η καύση ή ταφή όσων απορριμμάτων δεν ήταν εφικτή αντιμετώπισή τους στα προηγούμενα βήματα.

Υπό αυτό το πρίσμα, το WWF καταθέτει μια συνολική πρόταση για τη βιώσιμη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις προτάσεις του, η Ελλάδα μπορεί ως το 2040 να μειώσει τα απορρίμματά της κατά 35%, να περιορίσει τη σπατάλη τροφίμων κατά 50%, να οδηγεί σε ανακύκλωση το 90% των απορριμμάτων της, να θάβει μόλις το 8% και να εξοικονομήσει τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων.

Τα σημαντικότερα μέτρα

Τα σημαντικότερα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν ώστε να βαδίσει η χώρα προς την κυκλική οικονομία, σεβόμενη τις δεσμεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ορθή και βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων, περιλαμβάνουν τα εξής:

● «Πληρώνω όσο πετάω», προκειμένου να πληρώνουμε ανάλογα με τις ποσότητες που πετάμε και όχι με τα τετραγωνικά του σπιτιού μας.

● Χωριστή συλλογή των αποβλήτων τροφίμων, κυρίως με διαλογή «πόρτα πόρτα», όπως συμβαίνει με επιτυχία σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

● Ανάπτυξη χωριστών ρευμάτων για τα διαφορετικά ανακυκλώσιμα υλικά, με τη σταδιακή κατάργηση του πράσινου και του μπλε κάδου.

● Δημιουργία αποτελεσματικών και διαφανών συστημάτων ανακύκλωσης, ώστε οι επιχειρήσεις να αναλαμβάνουν το πραγματικό κόστος των απορριμμάτων τους.

● Ανάπτυξη κινήτρων και χρηματοδοτήσεων για την επαναχρησιμοποίηση, ώστε να αναπτυχθούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες.

● Παροχή κατάρτισης, τεχνογνωσίας και επαρκών πόρων στις δημοτικές αρχές για να μπορέσουν να επιτελέσουν σωστά το έργο τους.

● Θέσπιση μηχανισμού ελέγχου, παρακολούθησης και λογοδοσίας, καθώς το μεγάλο πρόβλημα στη διαχείριση αποβλήτων στην Ελλάδα ακούει στο όνομα «διαφθορά».

● Υλοποίηση εκτεταμένων και συνεχόμενων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, αλλά και θέσπιση διαδικασιών διαβούλευσης, με στόχο οι πολίτες να γίνουν συμμέτοχοι στη λύση.

Καύση σκουπιδιών

Με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που εκδόθηκε το 2020 και τροποποιήθηκε το 2023 προκρίνεται η καύση των σκουπιδιών ως κύρια μέθοδος διαχείρισης των απορριμμάτων που παράγουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις της χώρας. Στην πρότασή του, το WWF επισημαίνει ότι η καύση συντελεί στην παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων αερίων θερμοκηπίου (η καύση ενός τόνου αποβλήτων οδηγεί στην έκλυση περίπου 1-1,2 τόνων διοξειδίου του άνθρακα), ενώ προκαλεί την έκλυση τοξικών αέριων ρύπων (π.χ. διοξίνες, πτητικά βαρέα μέταλλα), με ό,τι αυτό σημαίνει για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

Επιπλέον, το κόστος δημιουργίας και λειτουργίας μονάδων καύσης είναι τεράστιο και αναγκαστικά θα παγιδεύσει το σύστημα διαχείρισης για τα επόμενα 30-40 χρόνια, καθηλώνοντας την ανακύκλωση και την πρόληψη, την ίδια στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάνει σαφές πως οι επενδύσεις σε μονάδες καύσης δεν πρόκειται να λάβουν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, καθώς έρχονται σε αντίθεση με την αρχή της μη πρόκλησης βλάβης. Από την άλλη, η ανακύκλωση προκαλεί σχεδόν 75%-80% λιγότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με την καύση.